Avrupa Birliği’nin son genişleme süreciyle ulaşacağı üye sayısı ve bunun getireceği kurumsal büyüklük ve bürokrasi düşünülerek kurumsal reformlar yapılması öngörülmüştür. Bu kapsamda, 14 Şubat 2000’de başlayan Hükümetlerarası Konferans Aralık 2000’de gerçekleştirilen Nice Zirvesi’yle sonuçlandırılmıştır.
26 Şubat 2001’de imzalanan Nice Antlaşması Şubat 2003’te yürürlüğe girmiştir.
Nice Antlaşması’yla Avrupa Konseyi, Avrupa Parlamentosu’ndaki üye ülkelerin oy dağılımları ve Avrupa Komisyonu üye sayıları yeni katılacak ülkeleri de kapsayacak şekilde yeniden düzenlenmiştir. Buna göre Avrupa Parlamentosu sandalye sayısı toplam 626’dan 732’ye, Avrupa Konseyi toplam oy sayısı ise 87’den 287'e çıkarılmıştır. Yeni üyelerin katılmasıyla birlikte, 1 Kasım 2004 itibarıyla toplam oy sayısı 321'e çıkarılacaktır. Avrupa Parlamentosu’nun yeni oluşumu Mayıs 2004'teki seçimlerden sonra yürürlüğe girecektir. 2004 Avrupa seçimlerinde sandalye sayısı toplam 732’ye ulaşacak biçimde (şimdiki üye devletlerde ve kendileriyle katılım antlaşmaları imza edilmiş olan on yeni üye devlette) seçilecek Parlamento üyelerinin sayısını orantılı olarak arttırmaya karar verilmiştir (ancak, her bir üye devlette seçilecek Parlamento üyelerinin sayısı bugünkü sayıdan yüksek olmayacaktır). İngiltere, Fransa ve İtalya gibi ülkelerin sandalye sayılarının 87’den 72’ye düşürülmesi gerekecektir.
2004-2009 döneminde yeni üye devletlerin Avrupa Birliği’ne katılması ve 2004 Avrupa seçimlerine yeni katılan ülkelerden seçilen milletvekillerini de içine almasıyla birlikte, Avrupa Parlamentosu’nda azami 732 sandalye sayısının geçici olarak aşılması beklenmektedir.
Avrupa Komisyonu’nda yapılan değişiklik ise her bir üye ülkenin Avrupa Komisyonu’nda tek üye ile temsil edilmesi şeklindedir ve bu da Kasım 2004 tarihinden itibaren yeni Komisyon’la birlikte yürürlüğe girecektir. Avrupa Birliği üye sayısı 27’ye ulaştığında ise Avrupa Komisyonu üyeleri sayısı üye devletlerin sayısından az olacağından rotasyon sistemi getirilecektir. Antlaşma’yla birlikte yetkileri genişletilen Komisyon Başkanı, Komisyon’un içsel örgütlenmesi konusunda karar verecek, üyeleri görevlendirecek ve gerekirse, kendi görev süresinde yeni bir sorumluluk dağılımı yapacak, Komisyon’un ortak onayından sonra (sayıları artık Antlaşma’da belirlenmeyen) başkan yardımcılarını atayacak, Komisyon’un onayına tabi olarak bir üyenin istifasını talep edebilecektir.
Nice Antlaşması’nın büyük ve küçük üye ülkeler arasındaki dengeyi sağlaması sonucunda AB Konseyi’ndeki oy dağılımında da bir ayarlama yapılması gerekliliği doğdu. Avrupa Konseyi’nde nitelikli çoğunlukla oylama yapılması için oyların ağırlığının hesaplanması gerekmektedir. Şu anki sistemde nitelikli çoğunluk için sınır toplam 87 oyun %71.3’ü olan 62 oydur. Nice Antlaşması’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte nitelikli çoğunluk için sınır oy sayısı 169, bloke etmeye yetecek oy sayısı is 69 olacaktır. Ayrıca Antlaşma’ya göre Konsey’in bir üyesi nitelikli çoğunlukla karar alınması durumunda, bu nitelikli çoğunluğun AB nüfusunun %62’sini temsil edip etmediğinin incelenmesini isteyebilmektedir. Son genişlemeyle birlikte, Avrupa Konseyi’ndeki oyların ağırlıkları ve nitelikli çoğunluk hesaplamalarının yeniden yapılması gerekecektir. Buna göre nitelikli çoğunluk için gerekli oy sayısı 1 KAsım 2004'ten itibaren 25 üyeli AB için 321 oyun yüzde 72.3'ü olan 232 oy olacaktır.
Nice Antlaşması’yla nitelikli çoğunlukla karar alınan alanların kapsamı genişletilerek, vatandaşların serbest dolaşımı, sivil işlerde hukuki işbirliği, hizmetler ve fikri mülkiyetin ticari boyutu ile ilgili uluslararası anlaşmalar, sanayi politikası, üçüncü ülkelerle ekonomik, mali ve teknik işbirliği, Avrupa düzeyindeki siyasi partilerin tüzüğü, Adalet Divanı ve Birinci Derece Mahkemesi’nin işleyiş kuralları gibi alanlar bu çerçeveye alınmıştır.
Nice Antlaşması’nın getirdiği en önemli değişiklik, ortak karar prosedürünün kapsamının genişletilmesidir. Bu prosedür, oybirliğinden nitelikli çoğunluk oylamasına geçen yedi hüküm için geçerli olacaktır. Böylece, Nice Antlaşması’ndan sonra, nitelikli çoğunluk yoluyla alınmış bir Konsey kararını gerektiren yasal düzenlemelerin çoğu, ortak karar prosedürü yoluyla kararlaştırılacaktır. Bununla birlikte, ortak karar prosedürü, zaten nitelikli çoğunluk kuralının kapsamına giren yasal düzenlemeleri (örneğin tarım politikası veya ticaret politikası konusundaki düzenlemeler) içermemiştir.
Kaynak: AB Türkiye Delegasyonu Resmi Websitesi